De term draagmoederschap verwijst naar de mogelijkheid voor een vrouw, de draagmoeder, om voor een ander, de wensouder(s), zwanger te raken en te bevallen van een kind. Daarbij is het de intentie van de wensouder(s) om de verzorging en opvoeding van het kind op zich te nemen en het juridische ouderschap over het kind te verwerven. Draagmoeder en wensouder(s) hebben met elkaar afgesproken dat na de geboorte de draagmoeder het kind overdraagt aan de wensouder(s).
De informatie van deze pagina is tot stand gekomen op basis van diverse bronnen; zie voor een overzicht de links onderaan deze pagina. Zie voor meer informatie over ouderschapsvormen onze brochure.
Alle actuele en objectieve informatie staat op het Landelijk Informatiepunt Draagmoederschap op www.draagmoederschap.nl
Wat is draagmoederschap?
Er zijn twee gangbare manieren om te spreken over draagmoederschap: vanuit de intentie van de draagmoeder en vanuit de toegepaste zwangerschapstechnologie. We behandelen de twee achtereenvolgens.
De intentie van de draagmoeder: altruïstisch of commercieel
Het onderscheid tussen altruïstisch en commercieel draagmoederschap wordt gemaakt op basis van de wel of niet afgesproken vergoeding voor de draagmoeder.
Bij altruïstisch draagmoederschap kiest de draagmoeder er uit naastenliefde voor om de wensouder(s) te helpen met het realiseren van zijn/hun kinderwens. De draagmoeder vraagt geen vergoeding voor haar hulp. Wel is het gebruikelijk dat de kosten die zij maakt voor de zwangerschap en eventueel haar gederfde inkomsten door de wensouder(s) vergoed worden. Denk bijvoorbeeld aan medische kosten, kosten voor ovulatie- of zwangerschapstesten, voor positiekleding, voor het verzorgen van haar eigen kind(eren) of het compenseren van gederfde inkomsten.
Bij commercieel draagmoederschap wordt tussen de draagmoeder en de wensouder(s) een specifieke vergoeding afgesproken voor haar ‘diensten’. Deze vergoeding komt vaak bovenop de bovengenoemde kosten.
Let op! Commercieel draagmoederschap is in veel landen niet toegestaan! Laat jezelf goed informeren. Zie onder een toelichting op de situatie in Nederland.
Laagtechnologisch en hoogtechnologisch draagmoederschap
Het verschil tussen laagtechnologisch en hoogtechnologisch draagmoederschap betreft de manier van zwanger worden van de draagmoeder.
Bij laagtechnologisch draagmoederschap draagt de draagmoeder een kindje dat ontstaan is uit haar eigen eicel. Zij wordt meestal geïnsemineerd met het sperma van de wensvader. Het genetisch materiaal is dan afkomstig van de wensvader en van de draagmoeder. Deze vorm van draagmoederschap wordt ook wel ‘halftechnologisch’ of ‘klassiek draagmoederschap’ genoemd.
In het geval van hoogtechnologisch draagmoederschap wordt geen gebruik gemaakt van de eicel van de draagmoeder maar van de eicel van een andere vrouw. Als de wensouders homomannen zijn, kan de eiceldonor een bekende zijn of een anonieme eiceldonor, geselecteerd uit een eiceldonorenbank. De eicel wordt door middel van IVF bevrucht met het sperma van de wensvader. Het embryo dat hieruit ontstaat wordt vervolgens in de baarmoeder van de draagmoeder ingebracht. Voor homostellen is deze vorm van draagmoederschap in Nederland niet mogelijk.
Draagmoeder en draagster
De draagmoeder is de vrouw die zwanger is voor de wensouder(s). In sommige landen wordt een verschil gemaakt tussen een ‘draagmoeder’ en een ‘draagster’. De draagmoeder is genetisch verbonden aan het kind. De draagster heeft geen genetische link heeft met het kind. Dit onderscheid kan van belang zijn voor de juridische gevolgen van de draagmoederschap in het land waar de zwangerschap heeft plaatsgevonden en waar het kind geboren is. Meer dan Gewenst hanteert overigens in haar uitingen altijd de term draagmoeder.
Draagmoederschap in Nederland
In Nederland is draagmoederschap onder omstandigheden mogelijk. Echter, het bevorderen van (commercieel) draagmoederschap is verboden. Dat betekent concreet voor wensouders dat zij geen oproep mogen plaatsen of reclame mogen maken dat ze op zoek zijn naar een draagmoeder en – vice versa – voor een wens-draagmoeder dat ze wensouders zoekt. Wensouders mogen wel een draagmoeder binnen de eigen kring zoeken, bijvoorbeeld van vrienden en familieleden. Voor kosten die er zijn voor de draagmoeder kan een vergoeding worden gegeven. Zie voor meer informatie de Rijksoverheid.
Het is belangrijk om te weten dat in de praktijk het realiseren van een draagmoederschapstraject in Nederland zelfs binnen de grenzen van de wet nog steeds vrij ingewikkeld is. Sommige ziekenhuizen zouden bijvoorbeeld weigeren om de IVF procedure voor een homo stel uit te voeren (zie het College voor de Rechten van de Mens). Verder wijst het Nederlandse recht een bijzondere plek toe aan de draagmoeder. Zij is namelijk ook in eerste instantie de juridische moeder van het kind en heeft tevens het gezag.
Laat je goed informeren over de juridische gevolge van draagmoederschap in Nederland. Zie ook onze brochure over Ouderschapsvormen – Gezag en juridisch ouderschap in Nederland.
Staatscommissie onderzoekt draagmoederschap
De Staatscommissie Herijking ouderschap onderzoekt de vraagstukken rond afstamming, meerouderschap, meeroudergezag en draagmoederschap. De staatscommissie moet advies geven voor het wijzigen van Boek 1 van het Nederlandse Burgerlijk Wetboek. In eerste instantie zou de staatscommissie haar advies voor 1 mei 2016 moeten inleveren. Door de complexiteit van de opdracht bleek deze leverdatum niet haalbaar; het mandaat van de Staatscommissie is daarom verlengd tot en met 31 december 2016.
Draagmoederschap buiten Nederland
In sommige landen is (commercieel) draagmoederschap wel toegestaan. Meest voorkomend zijn de draagmoederschapstrajecten van Nederlandse wensouders in de VS. De wensouders schakelen dan meestal een agentschap (tussenpersoon) in dat ze verder helpt met het proces. Het is vaak een heel kostbaar proces. Trajecten in landen zoals India, Oekraïne enz. zijn goedkopere alternatieven. Echter, de wetgeving is in deze landen vaak onduidelijk en dit kan voor de draagmoeder, de wensouders en voor het kind onwenselijke situaties opleveren.
Wensouders die in het buitenland een draagmoeder inschakelen, kunnen tegen problemen aanlopen, zodra ze met het kind naar Nederland willen. Sommige landen erkennen de wensouders direct als juridische ouders. Dit is in strijd met de Nederlandse wet waarin is vastgelegd dat de moeder uit wie het kind geboren is, de juridische moeder is. Als de wensouder vervolgens bij de ambassade een Nederlands paspoort aanvraagt voor het kind, wordt deze aanvraag afgewezen. Het kind kan dan dus niet naar Nederland reizen.
Let op! Laat je van tevoren altijd goed en tijdig informeren over de juridische en praktische gevolgen van een draagmoederschaptraject in het buitenland. Schakel professioneel advies in en zoek ervaringen van andere (wens)ouders.
Ethische standaarden voor draagmoederschap
De Amerikaanse non-profit organisatie Men Having Babies heeft recent het document Ethical Surrogacy Practices gepubliceerd. De organisatie doet een voorstel voor ethische standaarden en internationale regels voor het uitvoeren van draagmoederschap waarbij respect voor de vrouw (de draagmoeder) en veiligheid van het kind centraal staan. Meer dan gewenst steunt dit document en deelt de daar genoemde normen en waarden van harte.
Voor meer informatie over draagmoederschap:
- Het Landelijk Informatiepunt Draagmoederschap – draagmoederschap.nl
- Stichting Zwanger voor een Ander – de Nederlandse stichting voor draagmoederschap
- Brochure Meer dan Gewenst over Ouderschapsvormen
- De Rijksoverheid
- Nij Geertgen – Hoogtechnologisch draagmoederschap
- VUmc – Hoogtechnologisch draagmoederschap
- Men Having Babies
Reageren
Heb je feedback over bovenstaande informatie, tips, suggesties voor verbetering? Laat het ons weten!